Í londunum rundan um okkum, er vanligt at koppseta hundar
fyri ymiskar smittandi sjúkur, hundasjúkuvirus, hepatitisvirus,
parvovirus, parainfluenzavirus, leptospira canicola og leptospira icterohaemorrhagia.
Hettar hevur ikki higartil verið neyðugt í Føroyum.
Nú flutningur av dýrum millum Føroyar og útlond
er vorðin so vanligur verður rátt til, at kettur og kanska
ross við, verða koppsett fyri ávísar smittandi sjúkur.
Spolormur. Toxocara canis, Toxascaris.
Spolormurin er vanligasti ormurin hjá hundi. Hann verður
upp til 10 cm langur. Orsøkirnar til at hesin ormur er so vanligur,
eru fyrst og fremst fylgjandi:
Stórt tal av eggum eru undan hvørjum
ormi. Tað er ikki óvanligt at tað í 1 g av skarni
frá einum hvølpi, kunnu verða umleið 15.000 egg.
Eggið tolir sera nógv
av. Tað kann liggja í fleiri ár í lendinum og
tó smitta.
Tíkin ber smittuna í sær
í áravís uttan at verða sjúk.
Spolormaegg, Toxocara canis
Spolormur frá hundi
Ringrás hjá spolormi hjá hundi
Sjúkueyðkenni kunnu verða: vánaligur
trivnaður, losing, innrið, spýggja, hosti, histi og losing.
Serliga eru tað hvølpar og ungir hundar ið vísa tekin
til at vera sjúkir av ormi. Vanliga sæst einki til ormin,
men við hvørt er ormur at síggja í spýggju
frá hundinum. Eggið er so lítið, at tað sæst
bert í sjóneyku.
Spolormur
Møguleikarnir fyri smittu eru fleiri:
1. Frá tík til avkom (við blóðrenslinum til
fostrið í hvølpamóðrini og við mjólkini
til hvølparnar tá teir súgva.
2. Frá hundi til hund við ormaeggum í skarninum.
3. Frá øðrum dýrum (mýs, fuglar, skordýr
o.a.).
4. Gjøgnum skinnið.
Spolormar ringja seg í petriskál. (Ikki so øgiliga
spennandi.)
Viðgerð:
Rátt verður til at viðgera vaksnar hundar fyri orm 1-2 ferðir
um árið. Hvølpar oftari.
Um tík á illum
Tíkar ganga á illum 1 til 2
ferðir um árið. Eitt rið verður býtt upp
í fleiri partur:
Forrið
Her ger tíkin seg til at ganga á illum. Burðarliðið
hovnar og tað drýpur blóð frá henni. Hundar
koma til og fjeppast uppi í tíkini, men hon skoytir ikki
um teir enn. Hettar stendur við í umleið 9 dagar. (3-16
dagar).
Rið
Tíkin vísur áhuga fyri hundum og roynir at
halga teir upp á seg. Hon bløðir ikki longur, men tað
drýpur ístaðin klárt frá burðarliðinum.
Riðið heldur á, til hon ikki leggur í hundarnar longur,
umleið 9 dagar. (4-12 dagar).
Eggloysn
Eggið loysnar úr eggjastokkinum umleið 1-3 dagar
eftir at tíkin fyrstu ferð vil taka ímóti hundum.
Eftirrið
Her riggar tíkin av aftur. Burðarliðið minkar,
og tað drýpur bert lítið ella als ikki frá
henni. Hundarnir missa áhugan fyri henni. 75 dagar. (60-90 dagar).
Hvíld
Tíkin gongur ikki longur á illum. Tað ganga í
miðal 125 dagar til hon kemur í forriðið aftur. (15-265
dagar).
Tík fyri illum.
Tá ein tík er búgvin, gongur hon á
illum fyrstu ferð. Tað er tó ymiskt hvussu gamlar tíkarnar
eru, fyrstu ferð tær ganga á illum. Úr 7 mánaðum
upp í 12 mánaðar. Vanligt er, at tíkar av
smærri slagi, ganga fyrri á illum fyrstu ferð, enn tey
størru hundasløgini. Tíkar kunnu viðgerast, so
tær ikki ganga á illum. Tíkin verður sprænd
undir skinnið á herðunum við einum hormoni - til dømis
medroxyprogesteronacetat. Verður tíkin viðgjørd við
hesum heilivági 5. hvønn mánaða, ger hettar, at
tíkin als ikki gongur á illum, og so statt at hon heldur
ikki verður kviðin. Tað er tó umráðandi,
at tíkin verður viðgjørd til røttu tíð.
Tað vil siga, at tíkin skal hava gingið á illum minst
eina ferð, áðrenn hon verður viðgjørd fyrstu
ferð. Tað er umráðandi, at hon verður viðgjørd
tá hon er í hvíld - sí oman fyri - umleið
1-2 mánaðar fyri, at hon gongur á illum og síðani
5. hvønn mánaða. Tíkar ganga á illum, so
leingi tær liva. Tó sær tað út til, at tíðarbilið,
millum at tær ganga á illum, verður longri, sum tíkarnar
eldast og møguleikin fyri, at tær kvidnast, verður eisini
heldur minni við aldrinum.